De Digitale Valstrik: Een Dubois Case

De woonkamer van Jack Dubois ademt warmte. De geur van versgemalen koffie vermengt zich met de knusse sfeer die alleen jarenlange herinneringen kunnen creëren. Ingrid, haar rode krullen nu getemd na een dag in de wind, leunt achterover in de comfortabele fauteuil. Trude, haar felgele shirt een vrolijke noot in het geheel, nipt voorzichtig van haar dampende kop. Op tafel staat een schaal met koekjes, onaangeraakt. De serieuze blik in Ingrids ogen verraden dat dit geen standaard familiebezoek is.

"Opa, je weet dat Lucas bijna slachtoffer is geworden van internetoplichting?" Ingrid breekt de stilte. Ze pakt automatisch een krentenbol uit haar tas en neemt een hap.

Jack Dubois, leunend op zijn wandelstok, knikt bedachtzaam. Zijn blauwe ogen, ondanks zijn 85 jaar, twinkelen met intelligentie. De bovenste knopen van zijn overhemd staan los, een nonchalante touch die perfect past bij zijn legendarische status. "Internetoplichting," zegt hij met een zucht. "Een modern kwaad, geworteld in eeuwenoude principes. Het is als een wolf in schaapskleren, alleen dan digitaal."

Trude fronst. "Hoe bedoel je?"

Jack zet zijn koffiekop neer en begint te vertellen. "Kijk, oplichting is zo oud als de straat zelf. Vroeger stonden de zakkenrollers op de markt, behendig met hun vingers, afleidend met hun praatjes. Nu zitten ze achter een scherm, hun vingers tokkelend op toetsenborden, hun praatjes verleidelijker dan ooit."

Hij pauzeert even. "Het fundamentele principe is hetzelfde: vertrouwen wekken, een valse belofte doen, en toeslaan wanneer het slachtoffer zijn waakzaamheid laat zakken. Alleen is de schaal en de snelheid waarmee het nu gebeurt, onvergelijkbaar. In mijn tijd als rechercheur, nog voordat het internet gemeengoed was, zag je het al opkomen. Toen het internet eenmaal doorbrak, ben ik me erin gaan verdiepen. Ik wist dat dit de toekomst was – en niet op een goede manier."

"Wat voor soort oplichting zag je dan, opa?" vraagt Ingrid, terwijl ze haar vergrootglas, dat ze zomaar in haar tas had, heen en weer draait.

"Oh, de variaties zijn eindeloos. De Nigeriaanse prins die smeekt om een lening in ruil voor een gigantisch bedrag. De valse loterijwinst. De romantische oplichter die je hart steelt en daarna je spaargeld. En tegenwoordig, de phishingmails die zich voordoen als je bank, je energiebedrijf, zelfs de Belastingdienst."

Trude knikt begrijpend. Ze heeft zelf al genoeg pogingen voorbij zien komen. "Het is soms moeilijk om te zien wat echt is en wat niet, zeker met de goede namaak."

"Precies," beaamt Jack. "En dat is het gevaar. Zelfs mensen met verstand van zaken, mensen die denken dat ze het doorhebben, trappen er regelmatig in. Omdat de oplichters steeds slimmer worden. Ze doen aan 'social engineering'. Ze verzamelen informatie over je, via social media, via gelekte databases, en ze gebruiken die informatie om je vertrouwen te winnen."

Hij richt zich tot Ingrid. "Je zei dat Lucas bijna slachtoffer is geworden? Wat is er gebeurd?"

Ingrid legt haar krentenbol neer en begint te vertellen. "Hij kreeg een mail, zogenaamd van zijn bank. Er was iets mis met zijn rekening, hij moest direct inloggen. De mail zag er perfect uit, het logo, de lay-out, alles klopte. Gelukkig twijfelde hij toch, omdat hij die ochtend al had ingelogd. Hij belde de bank en die bevestigde meteen dat het een valse mail was."

Jack knikt. "Klassiek geval van phishing. Ze proberen je inloggegevens te stelen, zodat ze toegang krijgen tot je bankrekening."

"Maar hoe komen ze aan al die persoonlijke informatie?" vraagt Trude.

"Dat is een goede vraag," zegt Jack. "Het internet is een goudmijn voor oplichters. Alles wat je online deelt, kan tegen je gebruikt worden. Je Facebookprofiel, je LinkedInpagina, je online aankopen... al deze informatie kan worden verzameld en gebruikt om een overtuigende oplichtingspoging op te zetten."

Hij pauzeert even en kijkt de twee vrouwen aan. "Maar er is hoop. Kennis is macht. Hoe meer je weet over de trucs van de oplichters, hoe beter je jezelf kunt beschermen."

"En wat zijn die trucs dan, opa?" vraagt Ingrid, die haar vergrootglas nu gebruikt om nauwkeurig een kruimel van haar jas te verwijderen.

"Ten eerste, wees altijd sceptisch. Vertrouw nooit zomaar een mail of een telefoontje. Controleer altijd de afzender. Bel de instantie in kwestie om te verifiëren of het bericht echt is. Gebruik een sterk wachtwoord en verander het regelmatig. Gebruik een tweestapsverificatie, dan hebben ze niet genoeg aan alleen je wachtwoord. Klik nooit op links in verdachte e-mails. En wees vooral bewust van je online gedrag. Denk na over wat je online deelt."

Trude knikt. "Dus, vergelijk het met een zakkenroller op de markt. Hou je hand op je portemonnee."

Jack glimlacht. "Precies. Alleen is de 'markt' nu de hele wereld, en de 'zakkenrollers' zijn veel slimmer dan je denkt. Blijf alert, wees kritisch, en vertrouw op je instinct. En als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het dat waarschijnlijk ook."

Hij pakt zijn wandelstok en staat op. "Kom, laten we een glaasje sherry drinken. Genoeg over die digitale boeven. We moeten het leven vieren, zolang we nog kunnen."

Terwijl Jack naar de keuken loopt, pakt Ingrid haar regenjas en cowboyhoed van de kapstok. Ze glimlacht. Opa Jack mag dan wel oud zijn, hij is nog steeds de scherpste geest die ze kent. En ze weet, met een gevoel van geruststelling, dat ze samen, met Trude aan haar zijde, klaar zijn om de digitale valstrik te ontmantelen, krentenbol voor krentenbol. De criminelen mogen dan wel bang zijn voor Ingrids chaos, ze zouden nog banger moeten zijn voor de kennis en ervaring van haar opa. De Dubois-dynastie is nog lang niet klaar met de misdaadbestrijding, online of offline.